Aksara Sunda Bagian 2

 

RARANGKÉN

Rarangkén téh gunana pikeun ngaganti sora vokal, nambah an sora konsonan tengah atawa tungtung, jeung maéhan sora vokal. Rarangkén teu bisa ditulis mandiri, tapi kudu dibarengan ku aksara dasar. Jumlah rarangkén téh aya 13 aksara nu kabagi jadi tilu gundukan dumasar perenahna, nyaéta anu di luhureun aksara dasar, sajajar aksara dasar, jeung di handapeun aksara dasar.

Perenahna di luhur

Rarangkén nu perenahna di luhureun aksara dasar téh nyaé ta panghulu, pamepet, paneuleung, panglayar, jeung panyecek. Pék ilikan wangunna ieu di handap! Tanda O ngawakilan aksara dasar.

1. Panghulu
   Rarangkén panghulu perenahna di luhureun aksara dasar. Gu nana pikeun ngarobah sora /a/ jadi sora /i/. Contona: ka = jadi ki =.
2. Pamepet
   Rarangkén pamemet perenahna di luhureun aksara dasar. Gu nana pikeun ngarobah sora /a/ jadi sora/e/. Contona: ba = jadi be =
3. Paneuleung
   Rarangkén paneuleung perenahna di luhureun aksara dasar. Gunana pikeun ngarobah sora /a/ jadi sora/eu/. Contona: ga = jadi geu =.
4. Panglayar
   Rarangkén panglayar perenahna di luhureun aksara dasar. Gu nana pikeun nambahan sora /r/ dina ahir aksara dasar. Conto na: ya = jadi yar
5. Panyecek
   Rarangkén panyecek perenahna di luhureun aksara dasar. Gu nana pikeun nambahan sora /ng/ dina ahir aksara dasar. Con tona: ma = jadi mang =

Perenahna sajajar

Rarangkén anu perenahna sajajar jeung aksara dasar nyaéta panéléng, panolong, pamingkal, pangwisad jeung pamaéh. Ilikan wangunna di handap!

1. panéléng
   Rarangkén panéléng perenahna sajajar di hareupeun (saméméh) aksara dasar. Gunana pikeun ngarobah sora /a/ jadi sora/él. Contona: ha = jadi hé =
2. Panolong
   Rarangkén panolong perenahna sajajar di tukangeun (sanggeus) aksara dasar. Gunana pikeun ngarobah sora /a/ jadi sora/o/. Contona: la = jadi lo =
3. Pamingkal
   Rarangkén pamingkal perenahna sajajar di tukangeun (sang geus) aksara dasar. Gunana pikeun nambahan sora /y/ di te ngah engang aksara dasar. Contona: da = jadi dya =
4. Pangwisad
   Rarangkén pangwisad perenahna sajajar di tukangeun (sang geus) aksara dasar. Gunana pikeun nambahan sora /h/di ahir engang aksara dasar. Contona: ta = jadi tah =.
5. Pamaéh
   Rarangkén pamaéh perenahna sajajar di tukangeun (sanggeus) aksara dasar. Gunana pikeun maéhan atawa ngaleungitkeun sora vokal dina aksara dasar. Contona: ga = jadi g =

Perenahna di handap

Ari rarangkén panyuku, panyakra jeung panyiku mah pe renahna aya di handapeun aksara dasar. Pék ilikan wangunna!

1. panyiku
   Rarangkén panyuku perenahna di handapeun aksara dasar. Gu nana pikeun ngaganti sora /u/ dina aksara dasar. Contona: sa = jadi su =
2. Panyakra
   Rarangkén panyakra perenahna di handapeun aksara dasar. Gunana pikeun nambahan sora /r/ dina tangah engang aksara dasar. Contona: pa = jadi pra =
3. Panyiku
   Rarangkén panyiku perenahna di handapeun aksara dasar. Gu nana pikeun nambahan sora /l/ dina tangah engang aksara dasar. Contona: ba = jadi bla =

Tanda Baca (Pungtuasi)

Tanda baca atawa pungtuasi nu dipaké pikeun aksara Sun da baku téh nginjeum sakumna tanda baca aksara Latén. Tanda baca nu umum dipaké di antarana koma (, ), peun, (. ), titik koma (;), deubeul peun (:), panyeluk, (!), pananya (?), kekenteng (“”), panyambung ( – ), tanda kurung (O), jeung sajabana.

Éta sakabéh tanda baca téh bisa dipaké boh dina kalimah, boh paragraf (alinéa), boh dina wacana. Gedéna diluyukeun jeung wangun aksara Sunda.

Angka (Wilangan)

Angka atawa wilangan dina aksara Sunda jumlahna aya sapuluh. Ilikan wangunna ieu di handap!